जेव्हा NBA ने बंदी घातली, तेव्हाच Nike ने विजय मिळवला!

आज एका अशा गोष्टीबद्दल बोलूया जिने केवळ एका कंपनीचे नशीबच नाही, तर संपूर्ण क्रीडा आणि फॅशन जगताचा नकाशाच बदलून टाकला. ही गोष्ट आहे नायकी (Nike) आणि त्यांच्या 'एअर जॉर्डन' (Air Jordan) या बूट्सच्या जन्माची. ही केवळ एका बुटाची कहाणी नाही, तर ही आहे बंडखोरीची, हुशारीची आणि प्रस्थापित नियम मोडून नवीन इतिहास लिहिण्याची!
१९८४ सालची गोष्ट आहे. नायकी हे नाव तेव्हा धावपटूंच्या (runners) जगात प्रसिद्ध होतं, पण बास्केटबॉलच्या मैदानात त्यांची डाळ शिजत नव्हती. त्या काळात बास्केटबॉलच्या कोर्टवर 'कॉन्व्हर्स' (Converse) या ब्रँडचा दबदबा होता आणि तरुणांमध्ये, विशेषतः हिप-हॉप संस्कृतीत, जर्मनीच्या 'अडिडास' (Adidas) कंपनीचा बोलबाला होता. प्रसिद्ध रॅपर्स त्यांच्या ट्रॅकसूटवर आणि पायात अभिमानाने अडिडासच्या तीन पट्ट्या मिरवत असत.
थोडक्यात सांगायचं तर, नायकी या शर्यतीत तिसऱ्या क्रमांकावर होती. कॉन्व्हर्सने बास्केटबॉलवर ताबा मिळवला होता आणि अडिडासने स्ट्रीट फॅशनवर. नायकीला काहीतरी अजब, काहीतरी वेगळं करण्याची गरज होती.
तेव्हा नायकीच्या अधिकाऱ्यांनी एक धाडसी निर्णय घेतला. त्यांनी ठरवलं की आपण बास्केटबॉल आणि फॅशन या दोन गोष्टींना एकत्र आणायचं. यासाठी त्यांनी आपली सगळी ताकद, सगळा पैसा बास्केटबॉलमधील एका तरुण, तडफदार आणि नवख्या खेळाडूवर लावला. त्याचं नाव होतं - मायकल जॉर्डन. इतकंच नाही, तर त्यांनी तयार होणाऱ्या बुटांना त्याचंच नाव दिलं: एअर जॉर्डन.
पण खरा ‘मास्टरस्ट्रोक’ तर पुढे होता. नायकीने हे बूट लाल आणि काळ्या रंगात बनवले.
आता तुम्ही म्हणाल, यात काय विशेष?

विशेष हे होतं की, त्या काळात NBA (National Basketball Association) चा एक नियम होता. नियमानुसार, खेळाडूंच्या बुटांचा ५१% भाग हा पांढराच असायला हवा. सगळ्या कंपन्या हा नियम मुकाटपणे पाळत होत्या. पण नायकीने तो प्रश्न विचारला, जो आजपर्यंत कोणीच विचारला नव्हता:
“जर आपण हा नियम मोडला तर काय होईल?”
या एका प्रश्नाने सगळं चित्रच पालटून टाकलं. आजपर्यंत सगळे नियम पाळत होते, पण नियम मोडल्यावर काय शिक्षा होईल याचा कोणी विचारच केला नव्हता. नायकीने जेव्हा चौकशी केली, तेव्हा त्यांना कळलं की नियम मोडल्यास प्रत्येक मॅचसाठी $५,००० डॉलर्सचा दंड भरावा लागेल.
================
मातृभाषेतून शिकूया, प्रगती करूया !
असे आणखी माहितीपूर्ण लेख, व्हीडीओ, ऑडिओ मिळविण्यासाठी आणि मराठीतून शिकण्यासाठी आजच व्हॉट्सअ‍ॅप वर आमचा ग्रुप जॉइन करा. त्यासाठी https://chat.whatsapp.com/DC3q29uZWOxLpUJyHhjAVs
येथे क्लिक करा.
================
नायकीच्या टीमला आश्चर्याचा धक्काच बसला! म्हणजे, मायकल जॉर्डनसारखा खेळाडू आमचे बूट घालून पूर्ण ४८ मिनिटं खेळणार, टीव्हीवर करोडो लोक पाहणार, मैदानातील इतर सगळ्या बुटांपेक्षा आमचे बूट पूर्णपणे वेगळे दिसणार... आणि या सगळ्यासाठी आम्हाला फक्त $५,००० मोजावे लागणार?"
त्यांच्यासाठी हा दंड नव्हता, तर ती सर्वोत्तम जाहिरात संधी होती!
आणि मग तेच झालं. मायकल जॉर्डन ते लाल-काळे बूट घालून मैदानात उतरला. समालोचक (commentators) संतापले, NBA ने मायकल जॉर्डनला दंड ठोठावला. नायकीने त्यांच्यावतीने दंड भरला आणि पुढच्या मॅचसाठी पुन्हा तीच तयारी केली. नायकीने या वादाला शक्य तितकी प्रसिद्धी दिली. माध्यमांमध्ये बातम्या पेरल्या गेल्या. NBA या बंडखोरीला किती काळ सहन करणार, यावर चर्चा सुरू झाली.
आता चाहते हे पाहण्यासाठी उत्सुक होते की जॉर्डन पुढच्या गेममध्ये तेच 'बंदी घातलेले' बूट घालणार का. कॅमेरे त्याच्या स्नीकर्सवर होते आणि संपूर्ण देश एअर जॉर्डनबद्दल बोलत होता. दंडाची भीती नसती, तर हा वादच निर्माण झाला नसता. त्यामुळे नायकीने गुंतवलेला तो पैसा सर्वोत्तम गुंतवणूक होती.”
अखेरीस, NBA ने ते लाल-काळे एअर जॉर्डन बूट्स बॅन केले, म्हणजेच त्यांच्यावर संपूर्ण बंदी घातली.
आणि याच क्षणाची नायकी वाट बघत होती. त्यांनी लगेच एक टीव्ही जाहिरात तयार केली. जाहिरात सुरू होते, मायकल जॉर्डन हळूवारपणे बास्केटबॉल खेळत असतो आणि कॅमेरा हळूहळू खाली त्याच्या बुटांपर्यंत येतो. पार्श्वभूमीतून आवाज येतो:
“१५ ऑक्टोबरला, नायकीने बास्केटबॉलसाठी एक क्रांतिकारक बूट तयार केला. पण नंतर NBA ने त्यांना खेळातून बाद केले. सुदैवाने, NBA तुम्हाला ते घालण्यापासून रोखू शकत नाही. एअर जॉर्डन. नायकीकडून.”

बस्स! झालं! या एका जाहिरातीने नायकी आणि मायकल जॉर्डन यांना ‘बंडखोर’ (rebels) बनवलं. प्रस्थापित व्यवस्थेविरुद्ध लढणारे नायक! आणि मग काय, जर तुम्ही स्वतःला बंडखोर समजत असाल, तर तुमच्या पायात हेच बूट असायला हवेत, हे समीकरणच तयार झालं.

NBA ला बंदी घालण्यास भाग पाडून, नायकीने त्यांच्याकडूनच आपली जाहिरात करून घेतली होती. अचानक एअर जॉर्डन फक्त 'कूल' राहिले नाहीत, तर ते 'बंधने झुगारून देणारे' बूट बनले. प्रसिद्ध रॅपर्स, जसे की नोटोरिअस बी.आय.जी., आइस क्यूब, जे-झी आपापल्या म्युझिक व्हिडिओमध्ये हेच बूट घालू लागले. आणि मग विचार करा, जगभरातील तरुणांना कोणते बूट हवे असणार?
पहिल्या दोन महिन्यांतच नायकीने $७० दशलक्ष डॉलर्सच्या बुटांची विक्री केली आणि त्यानंतर हा ब्रँड वाढतच गेला. २०२२ सालापर्यंत, एअर जॉर्डन ब्रँडची एका वर्षाची एकूण कमाई $५.१ अब्ज डॉलर्सपेक्षा जास्त होती.
आणि कथेचा शेवट तर याहूनही रंजक आहे. २००३ साली, नायकीने त्याच 'कॉन्व्हर्स' कंपनीला विकत घेतले, जिचा एकेकाळी बास्केटबॉलवर एकछत्री अंमल होता.
हे सगळं घडलं फक्त एका प्रश्नामुळे: “आपल्याला काय करण्याची परवानगी नाही? चला, तेच करून पाहूया.”
ही केवळ एका ब्रँडच्या यशाची कहाणी नाही, तर आपल्या प्रत्येकाच्या आयुष्यासाठी एक मोठा धडा आहे. आपल्या आयुष्यातही असे अनेक 'नियम' असतात. काही समाज बनवतो, काही आपण स्वतःच स्वतःवर लादतो. 'हे असं नाही करू शकत', 'ते तसं करायला हवं', 'लोक काय म्हणतील?' - हे असे अदृश्य नियम आहेत, जे आपल्याला एका चौकटीत बांधून ठेवतात.
त्यामुळे, पुढच्या वेळी जेव्हा तुमच्यासमोर एखादा 'नियम' येईल किंवा 'हे शक्य नाही' असा विचार मनात डोकावेल, तेव्हा नायकीला आठवा. स्वतःला विचारा, "What aren't we allowed to do?". कारण जेव्हा तुम्ही चौकटीच्या बाहेर जाऊन विचार करता आणि 'हे नाही करू शकत' या विचाराला आव्हान देता, तेव्हाच तुम्ही खऱ्या अर्थाने काहीतरी नवीन आणि भव्य घडवू शकता.
यशस्वी भव !