“बारकोडची कहाणी: गोंधळापासून सोयीपर्यंत”

आज आपण खरेदी करताना शॉपिंग कार्टमध्ये वस्तू भरतो, त्यानंतर काउंटरवर त्या भराभर स्कॅन केल्या जातात आणि काही मिनिटात संपूर्ण बिल तयार होऊन - पैसे भरून आपण बाहेरही पडतो. शॉपिंग इतके सोपे झाले आहे की आपण यासाठी कारणीभूत असलेल्या काळ्यापांढऱ्या पट्ट्या असलेल्या "बारकोड"चा विचारही करत नाही. बारकोड नसता तर केवळ बिलिंग काउंटरवर प्रत्येकाचा अर्धा तास गेला असता.

१९७० च्या आधी बारकोड अस्तित्वातच नव्हता. आणि हो, संगणक तेव्हा नव्हते असं नाही, पण ते दुकानांमध्ये वापरले जात नव्हते. बारकोडच्या आधी दुकानदारांना मोठमोठ्या गोदामांमध्ये प्रचंड साठा ठेवावा लागायचा. ज्या वस्तू विकल्या जातील, असं वाटायचं, त्याचे ढीगभर बॉक्सेस मागवले जायचे. मग साठ्याची तपासणी, म्हणजेच स्टॉक-टेकिंग, नियमित करावी लागायची. किती माल शिल्लक आहे, कधी नवीन मागवायचं, हे ठरवण्यासाठी दररोज तपासणी व्हायची. एखाद्या वस्तूची किंमत बदलली, तर प्रत्येक वस्तूवर नवीन किंमत लावावी लागायची, एक-एक करून. आणि कॅशियरला प्रत्येक वस्तूची किंमत हाताने कॅश रजिस्टरवर टाकावी लागायची. हे फारच वेळखाऊ, खर्चिक काम होते.

पण संगणक (POS) आणि बारकोडने हे सगळं पालटलं! आता वस्तूच्या पॅकिंगवर बारकोड छापला जातो, आणि तो प्रत्येक वस्तूवर असतो. किंमत बदलली, तर ती फक्त मुख्य कार्यालयात अपडेट केली जाते, आणि त्या बारकोड असलेल्या सर्व वस्तूंना ती लागू होते. कॅशियरला काही टाइप करायची गरज नाही. स्कॅनर तो कोड वाचतो, आणि योग्य किंमत आपोआप दाखवतो. शिवाय, स्कॅन होताच मुख्य संगणकावर साठा अपडेट होतो, आणि गरजेनुसार नवीन मालाची ऑर्डर जाते. हे सगळं इतकं सहज आणि आपोआप होतं, की आपण त्याला गृहीत धरतो. आणि हे सगळं त्या छोट्या बारकोडमुळे!१९६० च्या दशकाच्या शेवटी, अमेरिकेतल्या मोठ्या किराणा दुकानदारांना ही समस्या सोडवायची होती. सर्व मोठ्या रिटेलर्सनी येऊन एक युनिव्हर्सल प्रॉडक्ट कोड (UPC) बनवण्याचे ठरवले. ही कल्पना क्रांतिकारी होती, पण त्यासाठी प्रचंड मेहनत लागणार होती. मोठमोठ्या संगणक कंपन्यांनी या कामासाठी बोली लावली. कोणताही युनिव्हर्सल कोड कसा असावा, याबद्दल कोणालाच खात्री नव्हती. त्यामुळे प्रत्येक कंपनीने वेगवेगळ्या डिझाइन्स सादर केल्या. काहींनी गोलाकार रचना, काहींनी अर्धगोल, तर काहींनी पसरट वर्तुळं सुचवली. पण आयबीएमने एक साधी, सरळ रेषांची रचना सादर केली.

================
मातृभाषेतून शिकूया, प्रगती करूया !
असे आणखी माहितीपूर्ण लेख, व्हीडीओ, ऑडिओ मिळविण्यासाठी आणि मराठीतून शिकण्यासाठी आजच व्हॉट्सअ‍ॅप वर आमचा ग्रुप जॉइन करा. त्यासाठी https://chat.whatsapp.com/C5bE8OR5wYbIkC1sWMqtm4?mode=ac_t
येथे क्लिक करा.
================