"नुसते संशोधक नाही, तर उत्तम विक्रेतेही – जेम्स वॉटची कहाणी"

जेम्स वॅटने वाफेच्या इंजिनाचा शोध लावला आणि औद्योगिक क्रांती घडवली असे आपण वाचले असेल. मात्र जेम्स वॅटने आणखीन एक तितकाच महत्वाचा शोध लावला होता. पण आपण त्या शोधला फार महत्व देत नाही. त्या शोधाबद्दल जाणून घेऊयाच ...पण त्याआधी एक आणखी गैरसमज दूर करूया !

जेम्स वॅटच्या इंजिनाच्या आधीच एका स्टीम इंजिनचा शोध लागला होता. १ ७ १ २ मध्ये थॉमस न्यूकमेनने वाफेवर चालणारे बीम इंजिन (beam engine) शोधलं होतं. न्यूकमेनचे इंजिन अवाढव्य होते. त्यामध्ये पिस्टन एकाच दिशेने चालायचा आणि प्रत्येक वेळी पिस्टन स्ट्रोकनंतर सिलिंडर थंड करावा लागत असे. ही प्रक्रिया वेळखाऊ होती आणि त्यामुळे बीम इंजिन धीमे होते आणि त्याची कार्यक्षमता कमी होती. खाणीमध्ये साचलेले पाणी पम्प करून बाहेर काढण्यासाठी प्रामुख्याने बीम इंजिन वापरले जात होते.

१७६४ मध्ये वॉटने “कंडेन्सिंग सिलिंडर” (condensing cylinder) शोधला.

त्यामुळे वाफ एका वेगळ्या सिलिंडरमध्ये थंड केली जायची आणि मुख्य सिलिंडर नेहमी गरम राहायचा.

यामुळे प्रक्रिया जलद, सोपी आणि कार्यक्षम झाली.

जेम्स वॅटने इंजिन मध्ये केलेली सुधारणा अफाट होती. आणि त्यामुळे अनेक अवजड कामांसाठी आता वाफेची ताकद वापरता येणार होती. पण जेव्हा इंजिन म्हणजे काय हेच लोकांना माहित नव्हते तेव्हा ते विकणार कसे ? तेव्हा प्रचंड अवजड कामे नव्हतीच. होती फक्त शेतीची कामे. कृषीप्रधान समाजाला ती कशी विकावी?

================

मातृभाषेतून शिकूया, प्रगती करूया !

असे आणखी माहितीपूर्ण लेख, व्हीडीओ, ऑडिओ मिळविण्यासाठी आणि मराठीतून शिकण्यासाठी आजच व्हॉट्सअ‍ॅप वर आमचा ग्रुप जॉइन करा. त्यासाठी https://chat.whatsapp.com/FAMeuyTOtb2HTogf6ZGlW2

येथे क्लिक करा.

================

इंग्लंडमध्ये तेव्हापर्यंत सगळं घोड्यांच्या ताकदीवर चालायचं.

लोकांना घोड्यांशिवाय दुसऱ्या शक्तीची कल्पनाच नव्हती.

आणि इथे येतो जेम्स वॅटचा दुसरा शोध ! जेम्स वॉटने लोकांच्या भाषेत बोलायचं ठरवलं.

तो आपल्या इंजिनबद्दल “तांत्रिक” बोलला नाही, तर घोड्यांच्या तुलनेत बोलला.

त्याने “Horsepower” हे एकक तयार केलं.

सामान्यतः एक घोडा दिवसभरात जेवढं काम करतो – ३३,००० पाउंड पाणी १,००० फूट खोल विहिरीतून वर काढणं – ते गणित त्याने एका फॉर्म्युल्यात बदललं.

त्याने सांगितलं – १ Horsepower = ५५० पाउंड वजन १ फूट वर १ सेकंदात उचलणं.

आता शेतकरी आणि खाणमालक इंजिनाची ताकद सहज समजू शकत होते.

१ हॉर्सपॉवर इंजिन = १ घोड्यांचं काम.

१० हॉर्सपॉवर इंजिन = १० घोड्यांचं काम.

आणि हे इंजिन २४ तास सतत चालू शकतं, घोड्यांसारखी विश्रांती इंजिनाला नको होती.

म्हणजे एक इंजिनाने तीन पटीने जास्त काम करता येत होतं.

वॉटने घोड्यांचं गणित मशीनमध्ये बदललं. यामुळे लोकांची भीती कमी झाली आणि मशीन स्वीकारणं सोपं झालं.

वॉट स्वतःच्या नाविन्यपूर्ण शोधात अडकून राहिला नाही. त्याने ग्राहकांच्या डोक्यात घुसून त्यांच्या भाषेत संवाद साधला. त्यामुळेच संपूर्ण जगाला औद्योगिक क्रांती समजावून देण्याचे काम त्याला करता आले.

आजही हॉर्सपॉवर ही मापनाची एककं वापरली जातात.

स्टीव्ह जॉब्सने जेव्हा पहिल्यांदा आय-पॉड लाँच केला. तेव्हा त्याने ते नाजूकसे छोटे उपकरण आपल्या जीन्सच्या खिशातून बाहेर काढले आणि म्हणाला "१००० गाणी तुमच्या खिशात !"

ग्राहकांना आय - पॉडचा आकार सेंटीमीटर मध्ये सांगितला नाही आणि मेमरी किती बाइट्स आहे ते पण सांगितले नाही. त्याने तीच भाषा वापरली जी ग्राहकांना कळते !

चांगली मार्केटिंग म्हणजे चांगला संवाद ! ग्राहकांना कळेल असा संवाद !

जर तुमचे उत्पादन किंवा सेवा ग्राहकांचा कोणता प्रॉब्लेम सोडवत आहे हे ग्राहकाला कळेल अशा भाषेत समजावता आले तर तुम्हाला मार्केटिंग जमतेय असे समजा !

सलिल सुधाकर चौधरी

नेटभेट ई-लर्निंग सोल्युशन्स

मातृभाषेतून शिकूया, प्रगती करूया !